کتاب فکرت مشکل پسند نوشتهی میثم موسوی، مجموعهای متشکل از بیست و چهار رساله و مقاله است که از سال 1390 تا 1399 نگاشته شده؛ مقالاتی در حوزهی ادبیات، فلسفه، الهیات و تاریخ که سعی بر آن دارد تا با دلایلی مختصر و البته مستند، پای در عرصه تفکر و تأمل گذاشته و شک و تردید را یگانه مسیر انسان معرفی کند.
چیزی که سبب اهمیت عقل و برهانهای عقلی میشود، قرار گرفتن عقل به عنوان یگانه ترازوی تشخیص صحیح از باطل است. تا آن جا که مکتبهای غیرفلسفی مانند عرفان نیز که دل را در مقابل عقل قرار داده اند، نهایتاً صحّت یا عدم صحّت مشاهدههای خود را منوط به تأیید عقل میدانند.
عقل در لغت واژهای عربی است به معنای منع و باز داشتن؛ و از آن رو عقل را عقل گفتهاند که انسان را از افتادن در خطا و اشتباه باز میدارد. اما در تعریف اصطلاحیِ عقل بسیار اختلاف شده است و همواره در طول تاریخ، اطمینان به مادهی دلایلِ عقلی مورد تردید قرار گرفته و حتی پیدایش علمی چون اپیستمولوژی هم مشکل آن را حل نکرده است. لذا اگر منظور از عقل و دلیل عقلی آن چیزی باشد که نزد همگان و در نظر همهی دانشمندان مقبول است، برای ما هیچ گونه برهانی ثابت نخواهد شد؛ چرا که عقل انسانها یا نتیجهی برداشتهای عقلی آنان با یکدیگر متفاوت است.
و اگر هم منظور از عقل و دلیل عقلی آن چیزی باشد که هر فرد یا گروهی بر درستی ادّعای خود بیان میدارد، دیگر بر ما جایز نخواهد بود که به هیچ فرد و گروهی طعنه زنیم و یا دزدان و ظالمان را فاسد شمریم و حتی هیچ عمل و کرداری را زشت و غیر اخلاقی معرّفی نماییم؛ چرا که هر فرد یا گروه و یا مذهبی دلایلِ خود را کاملاً صحیح و عمیقاً عقلانی پنداشته و استدلالهای دیگران را بی بهره از عقل و حجّت میخواند!
پس با توجه به آنچه گذشت عظمتِ علم منطق و استدلالِ عقلی نهایتاً به عدم لغزش انسان در صورتِ دلایل ختم میشود بدون آن که او را در عمل از گزندِ اشتباهات ایمن نگاه دارد. و این نتیجه با آن که تبعات وحشتناکی را به دنبال داشته و خواهد داشت، چارهای از پذیرفتن آن نیست تا روزی که شاید دری گشوده شود و از ما پذیرایی گردد.