کتاب آیا تُرک‌ها کوروش بزرگ را کشتند؟ نوشته‌ی اشکان دهقان به بررسی این فرضیه همراه با دلیل و مدرک‌های متعدد می‌پردازد.

متأسفانه این روزها به دلیل آن‌که کم‌کاری‌هایی در حوزه تاریخ ایران باستان انجام گرفته است، شاهد رواج ادعاهای نادرست در ایران هستیم و تأسف آورتر از آن پذیرش این ادعاها از طرف برخی طیف‌ها می‌باشد.

شاید شما هم شنیده باشید که برخی می‌گویند ملکه تُرک‌ها، کوروش را به قتل رساند و حتی به آن افتخار می‌کنند! حتی این موضوع را به نادرست به آذربایجان ربط می‌دهند و قصد سوء استفاده از این موضوع را دارند. این ادعا گرچه بسیار سطحی است اما به هر حال رواج گسترده آن در فضای مجازی نگران‌کننده می‌باشد به طوری که بایسته است پاسخ این ادعاهای بی‌اساس داده شود.

در اینکه منطقه آذربایجان تاریخ پرافتخاری داشته است، شکی نیست، مردمان منطقه‌ای که امروز به آذربایجان می‌شناسیم، مردمانی با فرهنگ بودند و دستاوردهای با‌شکوهی داشتند. اما این پیشینه پر‌افتخار در کنار دیگر مناطق ایرانی و پیوند ناگسستنی آذربایجان با ایران حاصل شده است. افتخارات راستین که اسناد و مدارک زیادی آن‌ها را ثابت می‌کنند درباره آذربایجان کم نیستند و نمی‌دانم چرا برخی می‌خواهند با تحریف منابع تاریخی شخصیت‌هایی که هیچ ربطی به آذربایجان ندارند را به این منطقه ربط دهند! به نظر می‌رسد این افراد هم بدخواه ایران و هم بدخواه آذربایجان هستند. در واقع سازندگان چنین مواردی اهدافی را دنبال می‌کنند که مرتبط با تاریخ و فرهنگ نیست بلکه به دنبال منافع خود هستند و متأسفانه از هر راهی برای رسیدن به این منافع استفاده می‌کنند.

در بخشی از کتاب آیا تُرک‌ها کوروش بزرگ را کشتند؟ می‌خوانیم:

از آن‌جایی که اقوامی که در طول تاریخ ترک خوانده می‌شدند از اقوام کوچ‌رو بودند بحث و بررسی تاریخ ترک‌ها کمی دشوار است اما در جستجوی اینکه نخستین بار چه کسانی ترک خوانده شدند و چگونه هویت آن‌ها تداوم پیدا کرد باید به منابع چینی توجه داشته باشیم.

در واقع مهم‌ترین منابع درباره روزگار نخستین شکل‌گیری هویت ترک‌ها، رویدادنامه‌های امپراتوران چین است و هویت ترک، نخستین بار در حوالی مغولستان و چین پدید آمد. چنین می‌نماید که هویت ترک از آمیختگی چند گروه و قبیله به وجود آمد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به قبایل «آشینا» اشاره کرد.

این قبیله‌ها در غرب ایالت «شانسی» چین می‌زیستند و در پیکارهای چینیان با هون‌ها در سده چهارم میلادی شرکت داشتند و بعد به تبعیت هون‌ها درآمدند. ولی طی اتفاقاتی که به شکست هون‌ها انجامید، به جنوب کوه‌های آلتای پناه بردند و در آن‌جا سکنی گزیدند. آلتای در شرق کوه‌های اورال و کنار سرزمین مغولستان گسترده است.