کتاب مذهب علیه مذهب از مجموعه آثار ارزشمند دکتر علی شریعتی، از سه بخش اصلی و یک بخش ضمیمه تشکیل شده است.

ممکن است یک ابهام در این تعبیر و عنوان باشد و این ابهام معلول این است که ما تاکنون می‌پنداشته‌ایم که مذهب همواره در مقابل کفر بوده است. در طول تاریخ جنگ ما میان مذهب و بی‌مذهبی بوده و (از این جهت) تعبیر "مذهب" یک تعبیر غریب، مبهم و شگفت‌آور و غیر قابل قبول بوده است در حالی که شریعتی اواخر متوجه شده بود و شاید از دیرباز متوجه بوده که برخلاف این تصور در طول تاریخ همیشه مذهب با مذهب می‌جنگیده و نه هیچگاه به معنایی که امروز می‌فهمیم مذهب با بی‌مذهبی.

در بخشی از کتاب مذهب علیه مذهب می‌خوانیم:

 وقتی صحبت از تاریخ می‌شود، مقصود اصطلاح رایج، تاریخ پیدایش تمدن و خط نیست، مقصودم از آغاز زندگی اجتماعی نوع کنونی انسان، بر روی زمین است. بنابراین شروع خط شش هزار سال سابقه دارد، درصورتیکه از تاریخی که من صحبت می‌کنم بیش از بیست هزار سال یا چهل هزار سال و بنابه بعضی نظرها پنجاه هزار سال سابقه دارد. از طرق گوناگون: باستان‌شناسی، تاریخ، زمین‌شناسی و بررسی افسانه‌ها، اساطیر و مجموعه این وسائل، شناخت بیش و کم مجملی از انسان اولیه و سیر تحولات اجتماعی و سبک زندگی و سبک اعتقادی او تاکنون داریم.

در تمام این دوره‌ها که بخش اولش از اساطیر و قصه‌ها حکایت می‌کند و به میزانی که به زمان اخیر می‌رسد و روشن‌تر و مستندتر می‌شود و تاریخ بسخن می‌آید، همواره در تمام صحنه‌ها، مذهب علیه مذهب قد علم کرده و همواره بدون استثناء مذهب بوده است که علیه مذهب مقاومت کرده است. چرا؟ بخاطر اینکه تاریخ سابقه ندارد که جامعه‌ای و دوره‌ای خالی از مذهب باشد یعنی جامعه بی مذهب در تاریخ سابقه ندارد. انسان بی مذهب در هیچ نژاد و در هیچ دوره در هیچ مرحله از تحول اجتماعی، در هیچ نقطه‌ای از زمین وجود نداشته است.