کتابی که پیش روی شماست از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول شامل گفتاری از شهید آیت ‏اللّه دکتر بهشتی با عنوان «سه گونه اسلام» است که در سال ۱۳۵۷ ه.ش در اتریش و در جمع دانشجویان عضو اتحادیه انجمن‏های اسلامی دانشجویان در اروپا ایراد شده است. این دیدار در خلال سفری چندماهه در بهار و تابستان آن سال به اروپا و آمریکا و در پی ضرورت سامان‏ بخشی به حرکت‏های سیاسی مبارزان مسلمان خارج از کشور و با توجه به ورود نهضت اسلامی مردم ایران به مرحله ‏ای جدید صورت گرفت. دکتر بهشتی در این گفتار به تحلیل جامعه‌‏شناختی نهضت اسلام، موضع آیات قرآن نسبت به گروه‏ های گرونده به آن، و پیامدها و دستاوردهای این بحث تاریخی برای کاربست در شرایط آن روز نهضت اسلامی ایران می‏‌پردازد.

بخش دوم کتاب نیز شامل گفتاری از ایشان است که در همین زمینه و در سال ۱۳۴۷، در زمان اقامت ایشان در آلمان به عنوان مسئول مرکز اسلامی هامبورگ، در شهر هانوفر با عنوان «مراحل اساسی یک نهضت» ایراد شده است. در حالی که در گفتار نخست به طور عمده بر گونه‏ شناسی هویتی مسلمانان تاکید شده است، گفتار دوم، این گونه‏ شناسی را به مراحل تاریخی نهضت‏ های مسلکی متصل می‌‏سازد و به تشریح مراحل پنجگانه آن می‌‏پردازد.