تاریخ طبری - جلد هفتم
کتاب تاریخ طبری - جلد هفتم نوشته‌ی محمد بن جریر طبری از جمله مهم‌ترین کتاب‌های تاریخی در موضوع تاریخ اسلام به خصوص تاریخ صدر اسلام است که تاریخ را از زمان خلقت شروع کرده و سپس به نقل داستان پیامبران و پادشاهان قدیمی می‌پردازد.
محمد بن جریر طبری تاریخ‌نگار و پژوهش‌گر مسلمان ایرانی در کتاب «تاریخ الامم و الملوک» (تاریخ طبری) سبک جدیدی از تاریخ‌نگاری اسلامی را در اواخر سده سوم پس از هجرت بنا نهاد. به شکلی که امروزه هم هیچ محقق و تاریخ‌نگاری نمی‌تواند بدون مراجعه به تاریخ طبری، حوادث و وقایع صدر اسلام را مورد بررسی قرار دهد. کتاب تاریخ طبری به صورت سال‌شمار وقایع را شرح داده است و به دو بخش عمده تقسیم می‌شود: بخش اول از خلقت آدم (ع) آغاز می‌شود و تا تولد پیامبر اسلام (ص) ادامه می‌یابد و بخش دوم از تولد پیامبر اسلام (ص) تا زمان حیات خود مولف ادامه می‌یابد.
مهم‌ترین بخش‌های کتاب تاریخ طبری، بیان حوادث 2 قرن نخست تاریخ اسلام است. همچنین کتاب تاریخ طبری یک منبع بسیار مهم در مورد تاریخ ایران پیش از اسلام به خصوص تاریخ امپراتوری ساسانیان محسوب می‌شود.
طبری در رابطه با تاریخ زمان ساسانی مطالب را گسترده‌تر نگاشته‌است؛ ولی در این قسمت‌ها به غیر از قسمت‌هایی که از روایت‌گران مسلمان نقل می‌کند. در این‌باره منابع طبری با منابع راویان مسلمان برابری می‌کند که این نشانگر آن است که منبع راویان مسلمان و طبری منابع مشترک ایرانی است. طبری در این قسمت به تفصیل نسب‌ها و تاریخ ایرانیان و غیر ایرانیان (انیرانیان) را با جزئیات نسب دقیق ذکر می‌کند که این امر باعث برتری تاریخ طبری به تاریخ‌های هم سنگ خود در این زمینه است. همچنین وی از آوردن مطالبی که مضامین «شعوبی و رنگ حماسی» دارند پرهیز کرده که از این جمله می‌توان به عدم پرداخت وی به مسائلی همچون زندگی خسرو پرویز یا از این دست اشاره نمود.
در بخشی از کتاب تاریخ طبری - جلد هفتم می‌خوانیم:
از پیش گفتیم که خوارج زخمی شده جنگ نهروان فراهم آمدند و جمعی از آن‌ها سوی ری رفتند و به سه کس و از جمله مستورد بن علقه راغب بودند و با مستورد بیعت کردند و هم‌سخن شدند که از اول شعبان سال چهل و دوم قیام کنند.
محل بن خلیفه گوید: قبیصۀ بن دمون که سالار نگهبانی مغیره بود پیش وی آمد و گفت که شمر بن جعونه کلابی پیش من آمد و گفت که خوارج در خانه حیان بن ظبیان سلمی فراهم آمده‌اند و وعده نهاده‌اند که در اول ماه شعبان بر ضد تو قیام کنند. گوید: قبیصه هم پیمان قبیله ثقیف بود و اصلش از حضرموت بود، از طایفه صدف، مغیره بدو گفت: با نگهبانان برو و خانه حیان بن ظبیان را محاصره کن و او را پیش من آر» که وی را سالار خوارج می‌دانستند.
قبیصه با نگهبانان و گروهی فراوان از مردم برفت و ناگهان هنگام نیم‌روز حیان بن ظبیان آن‌ها را در خانه خویش دید. معاذ بن جوین و بیست کس از یاران وی در خانه بودند. زن حیان برجست و شمشیرهای خوارج را بر گرفت و زیر تشک انداخت و آن‌ها که سوی شمشیرهای خویش دویدند آن‌را نیافتند و تسلیم شدند که سوی مغیره‌شان بردند که به آن‌ها گفت: «چرا می‌خواهید میان مسلمانان تفرقه افکنید؟»
گفتند: «چنین قصدی نداشته‌ایم» گفت: «چرا، خبر آن‌را شنیده بودم و فراهم آمدن‌تان نیز نشان راستی خبر است.»
گفتند: «فراهم آمدن‌مان در این خانه از آن‌رو بود که حیان بن ظبیان از همه ما قرآن بهتر می‌خواند و ما پیش او فراهم می‌شویم و قرآن می‌خوانیم»
گفت: «اینان را به زندان برید»
گوید: آن‌ها در حدود یک سال به زندان بودند و چون یاران‌شان از دستگیری‌شان خبر یافتند احتیاط خویش بداشتند. مستورد بن علفه نیز سوی حیره رفت و در خانه‌ای مجاور قصر عدسیان کلب منزل گرفت و کس پیش یاران خویش فرستاد که به نزد او می‌رفتند و آماده می‌شدند و چون رفت و آمد یارانش بسیار شد مستورد به آن‌ها گفت: «از اینجا برویم که بیم دارم از کارمان خبردار شوند.»
